Archief BROEKHUIZEN-BROEKHUIZENVORST

Het veer van Broekhuizen wordt al in de oude rekeningen van dit Land van Kessel (onderdeel van het Hertogdom Gelre) genoemd in 1431/1432 als "die dat volck voirt ende weder over vuerden". Bij de zware ijsvorming van 1433/1434 heeft de landsheer "den veren to Broichusen umme noets wille van ijse gegeven 1 gulden". Ook in iets latere tijden wordt over de veren te Broekhuizen in meervoud gesproken. Wellicht waren het er toen twee. Ook op de oudste tekening van 1749 staan er twee afgebeeld. Overigens was er ooit ook nog een voetveer bij Ooijen (ter hoogte van de Hamert in Well), vermeld in 1466 en het staat nog op de kaart van 1870. Dat veerrecht heeft bij de heerlijkheid Well behoort als een veer dat alleen mensen mocht overzetten.

De veerstoep (op en afrit veer) lag eeuwenlang circa 100 meter zuidelijker (op de plek die nu de loswal heet). Eind 1800 lag het iets noordelijker dan nu en in de loop van 1900 is het verlegd naar de huidige plek, waarbij de overkant bij Arcen ook een knik in de weg heeft gekregen om hierop aan te kunnen sluiten.
Enkele keren is de pont in de verre geschiedenis weggehaald tijdens oorlogen om ergens anders ingezet te worden (b.v. door Alva om met zijn troepen in 1572 de Rijn over te kunnen steken) of om te zorgen dat er hier niet overgestoken kon worden. En verder regelmatig bij hoogwater.

Het veerrecht was al sinds lange tijden eigendom van de plaatselijk kasteelheer (al vermeld in zijn eigendomsboek 1474) en hij verpachtte het veer om eraan te verdienen. Dat heeft voortgeduurd totdat de Franse bezetter die heerlijke rechten in 1796 afschafte. Toen nam de Staat de exploitatie over; veel later werd de gemeente eigenaar. Aardig detail is nog dat die van Arcen geprobeerd hebben in 1602 dit veerrecht op te eisen door hun schepenen dat vast te laten leggen in een akte, dat het al sinds lange tijd hun eigendom was, maar daar is verder nooit iets mee gebeurd.
Ook is het leuk om te lezen dat in 1850 nog de strafbepalingen en tarieven uit de Franse tijd golden voor de "Dominiale veren op de Maas" in het Hertogdom Limburg. Zo was het de pachter van het veer verboden om tegen de passagiers te schelden, te dreigen of te mishandelen. Er was een uitvoerige lijst van tarieven met als voorbeeld "Voor eene geladene kar, diende voor het vervoer van eetwaren of oogsten, met een paard, ezel of twee ossen en den voerman zeven cents".  Overtreding door de veerman werd relatief zwaar bestraft en zijn vonnis werd aan het bord in het dorp opgehangen !  
 
Het is een gierpont met motor die geschikt is voor vrachtwagens en gebruik maakt van de kracht van het stromende water. De kabel staat dwars op de vaart van de pont; de kabel loopt dus in de lengte van de rivier. Doordat de pont met een halve boog schuin de rivier over gaat (giert), ontstaat middelpunt vliegende kracht, zoals in een draaimolen. De gierpont is te herkennen aan de dichtgemaakte stalen vlet die de kabel markeert. Die kabel zit vast verankerd, stroomopwaarts van de pont, op het diepste punt van de rivier. Daarbij heeft de pont heel lang een ketting gehad die kenmerkend ratelde, maar de nieuwe pont heeft die ketting niet meer nodig en is dus stil geworden.

Sinds 19 september 2001 wordt het veer te Broekhuizen geëxploiteerd door Ton Paulus Veerbedrijf, die ook negen andere plaatsen aan de Maas bedient en zich Hofleverancier mag noemen. In 2019 kwam de nieuwe, stillere en grotere veerpont in bedrijf. Zie ook: tonpaulusveerbedrijf.nl/

Leuk detail is nog dat aan de overkant (in Arcen) een wit huis staat, waar ooit een herberg stond. Dat witte huis was gebouwd door een uitvinder van de ingevroren friet, die ingespireerd door de televisie-serie Dallas uit circa 1980 dat hier neerzette eveneens met witte hekken omgeven. Opvolgende kopers hebben die witte hekken weer weggehaald.